განათლება

1921 წლამდე დიმიტრი ამილახვარი სწავლობდა თბილისის ქართულ სათავადაზნაურო გიმნაზიაში. აღსანიშნავია, რომ 1921 წლის თებერვალ-მარტის ავადსახსენებელი მოვლენების შემდეგ საქართველოში გაბატონებულმა საბჭოთა რეჟიმმა განსაკუთრებული სისასტიკე გამოიჩინა ამილახვართა დიდებული საგვარეულოს მიმართ: საგვარეულოს წარმომადგენელთა უდიდესი ნაწილი განადგურებულ იქნა. 1922 წლიდან მისი ოჯახი დასახლდა პარიზში, სადაც 1926 წელს ამილახვარმა წარჩინებით დაამთავრა სან-სირის ცნობილი სამხედრო სასწავლებელი, რომელიც ითვლება საფრანგეთის ყველაზე პრესტიჟულ უმაღლეს სამხედრო სკოლად. იმავე წელს დაიწყო მისი არც თუ ხანგრძლივი (16-წლიანი), მაგრამ სახელოვანი სამხედრო კარიერა საფრანგეთის უცხოურ ლეგიონში.

 მხედრული მოღვაწეობა 1926-1940 წლებში

სენ-სირის სამხედრო სასწავლებლის დასრულებისთანავე ლეიტენანტი დიმიტრი ამილახვარი განამწესეს უცხოური ლეგიონის იმ ბრიგადაში, რომელიც განლაგებული იყო ჩრდილოეთ აფრიკაში. აქ მან მოიხვეჭა უცხოური ლეგიონის ერთ-ერთი საუკეთესო ოფიცრის სახელი. მონაწილეობდა არაერთ მნიშვნელოვან სამხედრო ოპერაციაში. აქ მსახურობდა ამილახვარი II მსოფლიო ომის დაწყებამდე. ომის დაწყებისთანავე იგი ჩაირიცხა სიდი-ბელ-აბესში (ალჟირი) შექმნილ მე-13 ნახევარბრიგადაში.

1934 წელს ლეიტენანტი ამილახვარი დაინიშნა აგადირის ზემდეგთა პროფესიული მომზადების სკოლის უფროსად. ამის შესახებ ცნობა გამოქვეყნდა ფრანგულ პრესაში. ამ დანიშვნის შესახებ ინფორმაცია გამოქვეყნებულია, აგრეთვე, ქართულ ემიგრანტულ პრესაშიც (იხ. გაზ. ,,თეთრი გიორგი,, , პარიზი, #74-75, 1934).

1940 წლის მაის-ივნისში ამილახვარი იყო ნარვიკის ცნობილი ბრძოლის აქტიური მონაწილე, რისთვისაც სარდლობამ საბრძოლო ჯვრით დააჯილდოვა.

გერმანელთა მიერ საფრანგეთის ოკუპაციისთანავე უცხოური ლეგიონის მაიორი დიმიტრი ამილახვარი ლონდონში ჩავიდა და შეუერთდა გენერალ შარლ დე გოლის ,,თავისუფალი საფრანგეთის,, არმიას.

1940-1942

,,თავისუფალი საფრანგეთის,, არმიის ჩამოყალიბებისთანავე ამილახვარი განამწესეს ერიტრეაში. აქ მან თავი ისახელა ქ. მასაუს აღებისას (1941 წლის 7 აპრილი). აქ მან და მისმა შენაერთმა ხელთ იგდეს იტალიის რამდენიმე საესკადრო ნაღმოსანი და რამდენიმე ათეული ტყვე. ამისთვის მან კიდევ ერთხელ დაიმსახურა მაღალი სამხედრო ჯილდო.

ამის შემდეგ ამილახვარმა აქტიური მონაწილეობა მიიღო სირიის კამპანიაში და ხელმძღვანელობდა ქ. დამასკოს აღებას. ამისათვის საფრანგეთის პროფაშისტურმა ხელისუფლებამ მას დაუსწრებლად მიუსაჯა სიკვდილით დასჯა. 1941 წლის მაისის დამლევს ქართველ ოფიცერს მიენიჭა უცხოური ლეგიონის პოლკოვნიკის (კოლონელის) სამხედრო წოდება. იმავდროულად იგი დაინიშნა ნახევარბრიგადის მეთაურად.

ამილახვრის ნახევარბრიგადამ გადამწყვეტი როლი შეასრულა გერმანელი გენერლის ე. რომელის არმიის წინააღმდეგ წარმოებულ ბრძოლებში. კერძოდ, მან უდიდესი წინააღმდეგობა გაუწია რომელის არმიას ბირ-ჰაკეიმის 15-დღიან ბრძოლაში, რომელიც სამხედრო ხელოვნების ისტორიაში ,,უდაბნოს ვერდენად,, არის სახელდებული (1942 წლის 26 მაისი - 10 ივნისი). ამისთვის გენერალმა დე გოლმა ამილახვარი მხედრული წარჩინების უმაღლესი ნიშნით, - ,,გათავისუფლების ჯვრით,, დააჯილდოვა.

ამილახვარი გმირულად დაიღუპა 1942 წლის 24 სექტემბერს, ელ-ალამეინის ბრძოლის დროს. იგი დიდი პატივით იქნა დაკრძალული ლიბიის უდაბნოში.

სიკვდილის შემდეგ, საფრანგეთის პრეზიდენტის, გენერალ დე გოლის ბრძანებით კოლონელი დიმიტრი ამილახვარი დაჯილდოვდა ,,საპატიო ლეგიონი,,-ს უმაღლესი ორდენით. გარდა ამისა, მისი სახელი მიენიჭა სან-სირის სამხედრო აკადემიის 1954-1956 წლების გამოშვებას. ,,საფრანგეთის მთავრობამ ცნობილი სამხედრო სასწავლებლის,- სან-სირის 1954-56 წლის გამოშვებას დაარქვა დ. (ბაზორკა) ამილახვრის სახელობის გამოშვება. ცნობილია, რომ ასეთი პატივი ენიჭებათ მხოლოდ უაღრესად დამსახურებულ და სახელმოხვეჭილ მხედრებს. ამ ბრწყინვალე ოფიცრის უკანასკნელი ბრძოლა აღწერილი იყო ჟურნალ "თჰე Vოიცე ოფ Fრეე Gეორგია"-ს მეხუთე ნომერში ბატონ ალექსი ჩხენკელის (საფრანგეთის უცხოური ლეგიონის პოლკოვნიკი, "საპატიო ლეგიონი"-ს ორდენის კავალერი - რედ.) მიერ. საფრანგეთის სამხედრო შტაბისა და მთავრობის აქტი ადასტურებს ჩვენ ცნობას დ. ამილახვრის დიდი დამსახურების შესახებ. ჩვენ დიდ სიხარულს გამოვთქვამთ ჩვენი თანამემამულის ასე ღირსეულად დაფასების გამო... ,,-აღნიშნულია ნიუ-იორკში გამომავალი ქართული ემიგრანტული გაზეთის "ქართული აზრი" პირველ ნომერში (1955). 2005 წელს საფრანგეთში ფართოდ აღინიშნა დიმიტრი ამილახვრის დაბადებიდან მე-100 წლისთავი: პარიზის ერთ-ერთ ქუჩას და სან-სირის სამხედრო აკადემიის აღნიშნული წლის გამოშვებას ეწოდა ჩვენი სახელოვანი თანამემამულის სახელი.