კოტე აფხაზი ოთხთაგან ერთ-ერთი მემკვიდრე იყო ცნობილი კახელი თავადიშვილის, ნიკოლოზ აფხაზის და ნინო გრიგოლის ასული ჭავჭავაძისა.

კახელი აფხაზები აფხაზეთის სამთავრო სახლის - შერვაშიძეთა გვარისანი ყოფილან. XVII ს. დამდეგს ოსმალეთის მიერ აფხაზეთის აკლებისა და სამეგრელოში დადიანების გაბატონების შემდეგ შერვაშიძეთა ერთ შტოს იქ აღარ ედგომებოდა. მეფე თეიმურაზ II-ისაგან ებოძათ მათ ვაჩნაძეთა ერთ-ერთი ამოწყვეტილი ოჯახის მამული კარდენახში.

ადგილობრივი მოსახლეობა მათ აფხაზებად იხსენიებდნენ, საიდანაც შემდეგ მათი გვარი წარმომდგარა.

მეორე მხრივ, ილია ჭავჭავაძის დისშვილობაც არანაკლებ საამაყო იქნებოდა პატრიოტი მამულიშვილისათვის.

აი, ამ სახელოვანი საგვარეულოებისა და გამორჩეული ოჯახის შვილი, კოტე აფხაზი, მუდამ ერისა და ქვეყნის სამსახურში იდგა და თავისი გამორჩეული გვარიშვილობა და განათლება ბოროტად არასდროს გამოუყენებია. კოტე აფხაზმა დაამთავრა თბილისის კადეტთა სასწავლებელი, პეტერბურგის სამხედრო აკადემია და გაიარა გზა არტილერიის გენერალ-მაიორობამდე. ის ჯერ კიდევ ახალგაზრდა კაცი იყო, როდესაც აღმოსავლეთ საქართველოს თავადაზნაურთა ლიბერალური წრის წინამძღოლად აირჩიეს, ხოლო მოგვიანებით სახელმწიფო საბჭოს წევრი გახდა. სხვადასხვა დროს იგი თავმჯდომარეობდა სხვადასხვა ეროვნული საზოგადოებებისა და კომისიების საქმიანობას.

როგორც მამაცმა მხედართმთავარმა, სახელი გაითქვა I მსოფლიო ომის ფრონტებზე და დიდი კმაყოფილებით შეხვდა ცარიზმის დამხობას.

იგი იყო ეროვნული ყრილობის I მოწვევის ინიციატორი, რომელზეც ქართლ-კახეთის თავადაზნაურობის კოლექტიური ქონება ნობათად მიართვა ქართველ ერს. კოტე აფხაზი აქტიურდ მონაწილეობდა თბილისის უნივერსიტეტის დაარსებაში. მისი თავმჯდომარეობით შემუშავდა "საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი". იგი არჩეული იყო საქართველოს ეროვნული საბჭოს და პარლამენტის წევრად.

საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაცია-ანექსიის შემდეგ ემიგრაციაში არ წასულა. ბევრი ურჩევდა, უცხოეთში, ცოლ-შვილთან წასულიყო, მაგრამ ილია ჭავჭავაძის დისწულმა სამშობლოს განსაცდელში მიტოვება არ იკადრა. კოტე აფხაზისა და სხვა ქართველი ოფიცრების აზრით, ბრძოლის ველიდან გაქცევა ლაჩრობა იყო. მართალია, ბრძოლა წაგებული იყო, მაგრამ ომი ჯერ კიდევ არ იყო დამთავრებული... კოტე აფხაზი ეროვნულ-განმათავისუფლებელ ბრძოლას ჩაუდგა სათავეში და სააგიტაციო-პროპაგანდისტული მუშაობა დაიწყო. 1922 წლის მარტში ქართველი ხალხის დარაზმვისა და საყოველთაო აჯანყებისთვის "სამხედრო ცენტრი" სწორედ კოტე აფხაზის თავმჯდომარეობით შეიქმნა. მისი და პოლკოვნიკ ქაქუცა ჩოლოყაშვილის თაოსნობით მოხდა აჯანყება ხევსურეთში.

1922 წლის შემოდგომაზე, ბოლშევიკური ხელისუფლების მიერ, ხევსურეთის აჯანყების სასტიკად ჩახშობის მერე, "ჩეკა" დაუყონებლივ შეუდგა მეამბოხეთა დაპატიმრებას.

ხალხში ხმა დაირხა, რომ კოტე აფხაზი "სამხედრო ცენტრის მთავარი მონაწილეაო". კოტე აფხაზთან ”სამხედრო კომიტეტის” დელეგატი მივიდა და გააფრთხილა მისი შესაძლო დაჭერის შესახებ. დელეგატი სთხოვდა სასწარაფოდ საზღვარგარეთ წასვლას, სადაც მისი ცოლ-შვილიც იმყოფებოდა.

- დიდად მადლობელი ვარ კომიტეტის მზრუნველობისათვის, მაგრამ ჩვენს ქვეყანასა და ხალხს ვერ მივატოვებ ამ მის ბრძოლის გაჭირვების ხანაში.

გარდა ქართულ ძველ ისტორიულ ტრადიციისა, რომელიც ასეთ დროს იშვიათად ატოვებინებდა ქართველ კაცს თავის სამშობლოს, სად გაგონილა, რომ ღენერლები ჯარს ბრძოლის ველზე სტოვებდნენ... მე ვრჩები და დავრჩები ბოლომდე, რათა დავეხმარო საქართველოს მებრძოლ ბანაკს მის განთვისუფლებისათვის ბრძოლაში!" - უპასუხია კოტე აფხაზს.

მართლაც, დიდი დრო არ გასულა... 1923 წლის 3 მარტს გაიცა კ. აფხაზის დაპატიმრების ორდენი.

მარტის ბოლოს თითქმის ყველა დამნაშავე "ჩეკას" საგანგებო ჯურღმულებში ჰყავდა გამომწყვდეული. სხვა სამხედრო მოღვაწეებთა ერთად ერთ-ერთი ძვირადღირებული ნადავლი კოტე აფხაზი გახლდათ.

თითქმის 3 თვე მიმდინარეობდა დაპატიმრებულთა არაადამიანური ტანჯვა-წამება, მაგრამ მტარვალებმა ვერ შეძლეს მათი სულიერი გატეხვა...

1923 წლის 19 მაისს ამიერკავკასიისა და საქართველოს საგანგებო კომისიამ მიიღო დაადგენილება კოტე აფხაზის 24 საათში დახვრეტის შესახებ. სისხლისმსმელებმა განაჩენი დაუყონებლივ აღასრულეს. 15 ქართველ ოფიცერთან ერთად კოტე აფხაზი ქალაქგარეთ, ახლ. ვაკის პარკის მიდამოებში დახვრიტეს.

"გაუმარჯოს თავისუფალ საქართველოს!" - ამ შეძახილებით ხვდებოდნენ გმირები სიკვდილს. კოტე აფხაზმა კი წარმოთქვა ლეგენდად ქცეული სიტყვები:

" - მე ვკვდები სიხარულით, რადგან ღირსი გავხდი საქართველოს სამსხვერპლოზე ზვარაკად მიტანისა. ჩემი სიკვდილი გამარჯვებას მოუტანს საქართველოს!".