დაზგის ტანგსაწინააღმდეგო ყუმბარმტყორცნი სპგ-9
წარმოგიდგენთ მორე თაობის ტანკსაწინააღმდეგო რეაქტიულ ყუმბარმტყორცნს 73მმ-იან სპგ-9 და მის გასროლას პგ-9ვ, რომელმაც წარმატებით გაიარა 1962წ. საველე შემოწმება. შემქმნელი კონსტრუქტორები ბ.ე ბელუხინი, ე.ი ბელუვინი, ვ.პ ზაიცევი, და მ.მ. კონოვაევი. როგორც ყველა ხელის ყუმბარტყორცნი ასევე სპგ-9 წარმოადგენს სისტემას რომელის ჭურვი იღებს საწყის სიჩქარეს სასტარტო დენთის მუხტის გაზების წნევის ლულაში და შემდეგ უკვე რეაქტიული ძრავის საასვალებიტ ზრდის მაკსიმალურ სიჩქარემდე. პგ-9ვ გაგსროლა შესდეგბა კუმულატიური Yყუმბარისაგან სასტარტო დენთის მუხტით. პგ-9 გააჩნია კლიბრული საბრძოლო ნაწილი გალავადონიმ პეოელექტრონული ამფეტქი მილაკით, რეაქტიული ძრავი 6 ლოპოსტიანი სტაბილიზატორით და ორი მგეზავ მანათობლიტ. სასტარტო მუხტი შესდგება მეტალის მუხტის ხელსაწყოთი (პერფორირებული მილი დიაფრაგმით), დაკიდებები არის ნიტროგლიცერინის დენთით წროვან კატუზში, მაალებადი მუხტი თოფის კვამლიანი დენთი და ელექტროამალებელით ფორსირების კვანძიდან.
პგ-9ვ ჭრილში
პგ-9ვ გასროლის სასტარტო მუხტი ოგ-9პ
პგ-9ვ გასროლას გააჩნია ხელსაყრელი სწრაფგამსვები კვანძი სახიშტე ტიპის, რომელიც აერთებს სადენთე მუხტს ყუმბარასთან. მისი გასროლის მასა 4,4კგ, გასროლისას ჭურვს საწყისი სიჩქარე წარმოადგენს 435მ/წ, რეაქტიული ძრავი გააქანებას აძლევს -700მ/წ მდე სიჩქარით. ჭურვის მაღალი სიჩქარე ხელს უწყობს ფრენის დროის შემცირებას და რაც თავისმხრივ კიდე ხელს უწყობს გვერდითი ქარის დროს ცდომილების და სიმაღლით გადაცილების ცდომილების შემცირებას შემხვედი ქარის დროს. პგ-9ვ კუმულატიური ჭურვის ჯავშანგამტარიანობა წარმოადგენს 300მმ. ხოლო მოდერნიზირებული ჭურვის პგ-9ვს ის კი 400მმ. რაც ფაქტიურად აზიანებს ყველა სახის ტანკს.
სპგ-9 ყუმბარმტყორცნის ჭურვის (გასროლის) წარმატებულმა კონსტრუქციამ საიმედო მოქმედებამ და მარალმა ჯავშანგამტარიანობამ Yყუმბარის არცთუ ისე დიდი კალიბრის შემთხვევაში გამოყენებული იქნა როგორც საბაბი სამუშაოებისა, რამაც შექმნა ახალი იარაღი, ქვეითი საბრძოლო მანქანა ბმპ-1 ის 73მმ 2ა28<გრომი> და გასროლა პგ-15ვ.
ყუმბარმტყორცნის ლულას გააჩნია ჩამკეტი სოპლით, რაშიც დენთის გაზები გაედინება უკან და აწონასწორებენ უკუგდებას.ყუმბარმტყორცნის დატენვა ხდება ლულის სახაზინო ნაწილში ჩამკეტის გახსნით. ჩამკეტის დახურვის და ჩაკეტვის შემდეგ, ყუმბარმტყორცნის ელექტრო ჯაჭვი წრედი იკრება და მზად არის გასაროლისათვის. გასროლისატვის საჭიროა გამშვები მექანიზმის შეყენება მისი სახელურის ქვემოთ მოტრიალებით. შემდგომა გაშეტკაზე დაჭერით მოქმედებაში მოდის ინდუქტორ გენერატორი. გენერატორის მიერ გამომუშავებული ელექტრო წყარო გადაეცემა საკონტაქტო ხელსაწყოს და შემდგომ ელექტრო ამფეთქებს რომელიც არის სასტარტო დენთის მუხტზე, რომელიც აალებს ამალებელს და სასტარტო დენთის მუხტს. გაზები მ ოქმედებენ ჭურვზე, ამდროს ჭურვს გამოეყოფა კუდი, რომელიც რჩება მუხტის ხელსაწყოზე და ჭურვი იწყებს მოძრაობას ყუმბარმტყორცნის ლულაში. ნაწილი გაზები გამოედინება სოპლების სიდა მხარის ტანგენციალური დახრილობის ხვრელებიდან რაც ჭურვს ანიჭებს ბრუნვის ძალას. შემდგომი გაზების წნევის გაზრდასტან ერთად ნადგურდება (პროდავიტ გამოეჭყლიტება) ფორსირების საკვანძო დისკოები და იწყება გაზების დასუსტება გადინება ყუმბარმტყორცნის სოპლის ჩამკეტი ნაწილიდან. წურვის ლულიდან გასროლის შემდეგ შემხვედრი ჰაერების დინების და ცენტაბეჟნიხ ზალების ზემოქმედებით იხსნება სტაბილიზატორის ლოპოსტები (ფთები), ხოლო ყუმბარმტყორცნის ლულის ჭრილიდან 15-20 მეტრის დაშორებიდან პიროსემნელებელის ჩარტვის სემდეგ იწყება რეაქტიული ძრავის დენთის წვა, ყუმბარის სიჩქარე იზრდება მაკსიმუმამდე. შემდეგი გასროლის გასაკეტებლასდ საჭიროა გაიხსნას ყუმბარმტყორცნის ჩამკეტი, ამავდროულად ლულის სახაზინო ნაწილიდან იწყებს მოძრაობას დიაფრაგმა მილაკით, რომელზეც იყო დამაგრებული დენთის მუხტი. იმისატვის რომ არ დაიცვა ხელები კომპლექტაციაში სპგ-9 მოყვებადამცავი ხელთათმანები და გასროლის დროს შექმნილი აფეტქების ხმისგან დასაცავად არის ასევე საარტილერიო შლემი ან ხმის ცამხშობი საყურეები.
-ყუმბარმტყორცნის სამფეხა დაზგას გააჩნია ლულის სამაგრი ლოგინი და ვერტიკალური და ჰორიზონტალური დამიზნების მექანიზმი. წინა და უკანა ფეხების ჩამკეტი ბლოკები(მაფიქსირებელი). სამფეხა დაზგა ყუმბარმტყორცნს ლულას ანიჭებს საჭირო დამიზნების/გასროლის და სიმაღლის კუთხეს ცეცხლის წარმოებისთვის.
-სპგ-9 ყუმბარმტყორცნს ემსახურება გატვლა: მეტაური, მემიზნეოპეატორი, დამტენი და წურვის მომტანმომწოდებელი. სპგ-9 თავის ეფექტურობა დაამტკიცა ბევრს საბრძოლო ოპერაციებში, მისი ტანკების განადგურების ყველაზე ეფექტური მანძილი არის 800 მეტრი რომ ლის სროლის ტრაექტორიის სიმარლე არ აღემატება 2 მეტრს ანუ ტანკის სიმარლეს. ჭურვის საშუალო გადახრა 800მეტრის მანძილზე არის ვბ=0,43მ, ოპტიკური სამიზნის სესაზლებლობა არის 4,2ჯერადი გადიდება 11 გრადუსიან მხედველობის არეში რაც უზრუნველყოფს დამიზნების მაღალ სიზუსტეს. მოგვიანებიტ საცეცხლე სასუალებების გაუმჯობესებამ მოტომსროლელ ქვედანაყოფებში ცოცხალი ძალასტან ბრძოლისათვის შექმნილი იყო მსხვერვადი გასროლა ოგ-9ვ. მაგრამ გასროლას არ გააჩნია რეაქტიული ძრავი. ამასატანვე დაკავშირებიტ ყუმბარმტყორცნიც იქნა მოდერნიზირებული და დაერქვა სპგ-9მ, ხოლო სადესანტო ნაწილებისას კი სპგ-9დმ. სროლის მანძილი სპგ-9 მსხვერევადი წურვისა 1300მეტრამდე, პირდაპირი დამიზნებიტ 4500მერამდე დაკიდებული (არაპირდაპირი). მოდერნიზირებულ ყუმბარმტყორცნის ოპტიკური სამიზნეც იყო მოდერნიზირებული პგოკ-9. რომელიც შესდგებოდა სამიზნეების ორი შენაერტისგან. სამიზნე პირდაპირი დამიზნებისატვის და სამიზნე დაკიდებული (არაპირდაპირი) დამიზნებისათვის. ამიტ შეიძლებოდა დამიზნება პირდაპი დამიზნებიტ ისვე როგორც კუმულატიური ჭურვებისა ასევე მსხვრევად ფუგასურების ჭურვების ასევე არაპირდაპირი დამიზნება მსხვრევადი ჭურვების. ღამის სროლების წარმოებისტვის კი შექმნილი იყო პგნ-9 ელექტრო ოპტიკური სამიზნე.
 სპგ-9 ყუმბარმტყორცნების ძირითადი ტტმ
მოდელები სპგ-9 (სპგ-9ნ)სპგ-9დ (სპგ-9დნ) სპგ-9მ (სპგ-9მნ)სპგ-9დმ (სპგ-9დმნნ)
1. მოხმარებადი საბრძოლო ჭურვები პგ-9ვ, პგ-9ვს პგ-9ვ, პგ-9ვს, ოგ-9ვ
2. სრული მასა დღის სამიზნეთი სპგ-9-49.5კგ. სპგ-9მ-50.5კგ სპგ-9დ-63.5კგ სპგ-9დმ-64.5კგ
3. კალიბრი 7.3მმ 7,3მმ
4. დღის სამიზნის მასა პგო-9-1,5კგ Pგოკ-9-2,5კგ
5. ღამის სამიზნის მასა 8,6კგ 8.6კგ
6. ყუმბარმტყორცნის სრული სიგრძე 2110მმ 2110მმ
7. ყუმბარმტყორცნის სიგანე გაშლილ საბრძოლო მდგომარეობაში 1055მმ
8. ჩეცხლის ხაზის სიმაღლე 390დან-700მმ მდე
9. საბრძოლო სწრაფსროლა 6გ/წ
 ამ კომპლექსის სერიის ტანკსაწინაარმდეგო ყუმბარმტყორცნების შექმნამ როგორიც არის რპგ-7, რპგ-16 და სპგ-9 დაასრულა მეორე თაობის ტანკსაწინააღმდეგო ყუმბარმტყორცნების სექმნა.
1960-70 წლიებში მეორეთაობის ყუმბარტყორცნებტის შექმნის დასრილებას მოყვა ამავე იარაღის გასროლების მოდერნიზირება და განვითარება. რაშიც დიდი პროგრესი იქნა მიღწეული. მათვის იქნა შექმნილი ახალი ამფეთქი მილაკები-პეოელექტრონული. კუმულატიური ჭურვის მაქსიმალური, გამტარუნარიანობა და გამანადგურებელი ეფექტურობა მიიღწევა იმ შემთხვევაში როდესაც მუხტის აფეთქება ხდება გარკვეულ დისტანციაზე წინაღობიდან. ამისატვის ჭურვის ტავზე დამაგრებულია გარკვეული სიგრძის კონუსისებური ფორმის ობტეკატელი. ობტეკატელის დარტყმისას ამფეთქი მილაკის მექანიზმები იწყებს მუშაობას, რომელიც ინიცირებს კუმულატიურ მუხტს რომლის აფეთქებაც უნდა მოხდეს წინაღობიდან ოპტიმალურად დაშორებუ დისტანციაზე.
პირველი სახის ყუმბარმტყორცნის ჭურვებზე გამოიყენებოდა ანალოგიური მონაცემების მქონე ამფეთქები ჩვეულებრივი საარტილერიო გასროლებიდან. წინაღმდეგობასტან დარტყმისას ესეთი ამფეთქის დამრტყმელი ინერციით იწევს წინ და კუმშავს დამცველის ზამბარას და ახურებს კაპსულ დეტონატორს. აფეთქების დრო შედაგენს ტითქმის 0,001წამს. ჭურვის სიჩქარე მიზანთან 150მ/წ ში როგორც ეს ჰქონდა პირველი თაობის ყუმბარმტყორცნებს, შეოძლებოდა იმის მიღწევა რომ კუმულატიური ნაკადი ყალიბდებოდა წინაღობამდე მისაღებ მანძილზე. ახალი თაობის გასროლის სიჩქარე გაიზარდა და აღმოცნდა რომ ძველი თაობის ამფეთქ მილაკებს აღარ შეეძლოთ კუმულატიური მუხტის აფეთქება წინაღობამდე გარკვეული საჭირო მანძილზე. საჭირო გახდა ახალი ამFეთქების შექმნა უფრო ნაკლები დროის მოქმედებით.
 სპგ-9მ –ს დამშვები მექანიზმი.
სპგ-9 ყუმბარმტყორცნის გასროლების ტტმ
1. მოხმარებადი საბრძოლო ჭურვები პგ-9ვ პგ-9ვს ოგ-9ვ
2. საბრძოლო ნაწილის კალიბრი 73mm
3. მასა 4,4კგ 4,4კგ 5,5კგ
4. სროლის პირდაპირი მანძილი 800 800 345
5. Pირპირი დამიზნების სამიზნე მანძილი 1300 1300 1300
6. დაკიდებული სროლის მახსიმალური მანძილი: მსხვრევადი ჭურვით - - 4500
7. ჭურვის საწყისი სიჩქარე 435მ/წ 435მ/წ 316მ/წ
8. ჭურვის მაწსიმალური სიჩქარე 700მ/წ მდე 700მ/წ მდე -
9. ჯავშანგამტარიანობა 300მმ მდე 400მმ მდე -
ჭურვის სატავე ნაწილში არის ყუმბარის პეზოგენერატორის ობტეკატელი (როგორც წესი ე სარის ცილინდრისებური ტიტან-ბარიის ბოძი) რომელიც წინაღობაზე დარტყმისას იკუმშება და გამოიმუშავებს ელექტრო იმპულს, რომელიც გადაეცემა სანაპერწკლო ელექტრო დედონატორს რომელიც განტავსებილია ამავე ამფეთქის მილაკის ნაწილშივე, რომელიც ტავისმხრივ განლაგებული კმულატიური მუხტის საფუძველში. ამფეთქიკ ოქმედების დროა არის 0,0001 წამდე. რამაც ხელი სეუწყო კუმულატიური ჭურვების ეფექტიანობას 300მ/წ სიჩქარის დროს რაც დამახასიატებელი გახდა მეორე ტაობის ჭურვებისა.
ამფეთქების გარდა ასევე იქნა სრულყოფილი საბრძოლო ნაწილის კუმულატიური კვანძები. კუმულატიურ ჭურვებში დაიწყეს უფრო ძლიერი ასაფეტქებელი ნივთიერებების გამოყენება-ფლეგმატიზირებული გეკსოგენი ა-IX-1 მარკის და ფლეგმატიზირებული ოტოგენი (ოკფოლი). ამ უკანასკნელს ოკფოლის ასაფეთქებელ ნივთიერებას გააჩნია აფეთქების/დეტონაცის სიჩქარე 8700მ/წ-ში, უფრო მეტი ვიდრე გეკსოგენს, რაც უზრუნველყოფს განგრევის და დაზიანების ზრდას საბრძოლო ნაწილებში. მეორე თაობის გასროლებში სასტარტო სადენთე მუხტებში სათოფე კვამლიანი დენთის მაგივრად როგორც (პგ-2პ) გამოიყენება ფირფიტოვანი (ლენტური) ნიტროგლიცერინის დენთი. ამან მსასვალება მისცა დენთის მასის ნაკლებ მოცულობა და გასროლის საწყისი სიჩქარის გაზრდა.
-ასევე იქნა სემუსავებული მეტად დახვეწილი რეაქტიული ზრავების კონსტრუქცია, გაიზარდა მათი გაქაჩვა. ჭურვებმა მიიღეს მაქსიმალური სიჩქარე 300მ/წ და მეტი. ამან გამოიწვია სროლის მანზილის გაზრდა და ცეცხლის ეფექტურიანობა. და რაც ზალიან მნიშვნელოვანია ტანკსაწინაარმდეგოჭურვებისთვის გაიზარდა პირდაპირი დამიზნების სროლის მანძილი. სამიზნე სროლის მანძილის გაზრდამ მოითხოვა ყუმბარტყორცნებზე ოპტიკური სამიზნეების დაყენება და მოხმარება მუდმივ მდგომარეობაში როგორც ძირითადი ხელსაწყო. აქედან გამომდინარე ყუმბარმტყორცნები დაკომპლექტდა მოხდა ღამის სროლის სამიზნეებით.
 სპგ-9დ ბორბლებზე სპგ-9მ ის დამიზნების მექანიზმი
სპგ-9 ის სამიზნე პგოკ-9
ოგ-9ბ ჭრილში მეორე ტაობის ყუმბარტყორცნების მოდერნიზაცის მიუხედვად მაინც ვერ მოხერხდა ისეთი ნაკლოვანებების აღმოფხვა როგორიც არის არა უკუგდებიანი ქვემეხებისტვის დამახასიატებელი როგორიც არის სახიფატო ცეცხლის და წნევის ზონის წარმოქმნა ყუმბარმტყორცნის უკან, ლულიდან გაზების გამოსვლი რომელიც ამავდროულოდ უკეტებს საცეცხლე პოზიციების დემასკურებას (კარგავს შენიღბულობას) და ხმის დონის ზრდა რომლის დაცვისაგან საჭიროა ხმის ჩამხშობი საყურეები. სროლის დროს უნდა გაიტვალისწინოტ რომ იარაღი უნდა იყოს მოსორებული კედლისგან ან სხვა ობიექტისგან 5 მეტრის მოშორებიტ მაინც რადგან მან სეუძლია თვითონ მსროლელი დააზიანოს. განსაკუთრებით როდესაც იარაღი იმყოფება სენობაში ან სანგარში. აუცილებელია გავითვალისწინოტ და გვახსოვდეს მუდამ რომ სანგრიდან სროლისას ყუმბარმტყორცნის ლულა თავი მინიმუმ 20 სანტიმეტრით მაინც უნდა იყოს მაღლა აწეული სანგრის ბრუსტვერიდან, შენობის ან სხვა რამე ნაგებობიდან. რადგან მაშინ გასროლისას გასროკის სტაბილიზატორების ლოპოსტების გასლის შემთხვევაში რომ არ წამოედოს.
| 
